Actueel 2024
Op deze webpagina worden actuele onderwerpen gedurende het kalenderjaar 2024 belicht. Onderwerpen waarbij het accent op de actualiteit ligt en/of onderwerpen die een trend aangeven, een ontwikkeling schetsen. Op de aan de webpagina gekoppelde subpagina’s zijn/worden diverse onderwerpen verder uitgewerkt/toegelicht.
__________
|
Uitbundige begroeiing langs rivieren
Na de vele neerslag sinds het najaar 2023 zijn de waterstanden in de rivieren inmiddels weer tot gemiddelde waarden gezakt. Vele malen liepen de uiterwaarden deels of geheel vol met rivierwater. In het stroomgebied van de Rijn traden de laatste hogere waterstanden op in eind mei begin juni. Met een hoogste waterstand van 1285 cm +NAP bij Lobith op vrijdag 7 juni. Het waren vrij uitzonderlijke waterstanden voor de zomerperiode.
Het vele regen- en rivierwater en de sterk veranderende waterstanden geeft op het ogenblik een uitbundige begroeiing in de uiterwaarden en gebieden zoals de Biesbosch. Het zijn goede omstandigheden voor enige versterking van de biodiversiteit.
Een wisseling tussen de waterstanden geven rivierlandschappen een geheel ander beeld en een andere beleving. De waterstanden zijn inmiddels weer gezakt naar gemiddelde waarden en zullen de komende dagen verder dalen. Van lage waterstanden is voorlopig geen sprake.
Voor fietstochten en/of wandeltochten in het rivierengebied zijn het met de goede weersvoorspellingen voor de laatste week van juli en de eerste weken van augustus gunstige omstandigheden. De uitbundige begroeiing in met name de uiterwaarden zal niet zomaar verdwijnen.
Tips voor bruikbaar kaartmateriaal en informatie
Voor fietstochten in het rivierengebied van Lek, Nederrijn, Waal en Maas zijn de De volgende twee fietskaarten van de ANWB goed bruikbaar.
Fietskaart nr. 27 - Rivierengebied midden
Fietskaart nr. 28 - Rivierengebied oost
Onder meer de Biesbosch staat op Fietskaart nr. 26 - Zuid-Holland oost
Op de fietskaarten staat vrijwel alle informatie die fietsers kunnen gebruiken voor korte en langere dagtochten. Bekijk daarvoor de legenda en de symbolen op de kaart aandachtig.
De kaarten geven een duidelijk overzicht van een regio. De kaarten hebben een schaal van 1: 66.666 (1.5 cm op de kaart is 1 km in de regio).
De fietsknooppunten vormen een belangrijke basis. De Landelijke Fietsroutes zijn tevens duidelijk op aangegeven. De kaarten zijn eveneens te gebruiken bij de voorbereiding en tijdens meerdaagse fietstochten. De vermelde kaarten zijn enkele kaarten uit een serie van een veertigtal regio-fietskaarten die geheel Nederland weergeven. De overzichtelijke kaarten zijn bij een gemiddeld gebruik meerdere jaren in een goede conditie te houden.
Voor wandelingen en wandeltochten geven de genoemde fietskaarten te weinig informatie. Zie hiervoor bijvoorbeeld de kaarten van Staatsbosbeheer van de Nationale Parken in Nederland. Uitgave Falkplan; Nationaal Park De Biesbosch (nr. 27) en Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (nr. 25).
De websites van de Nationale Parken (NP de Biesbosch en NP Utrechtse Heuvelrug) en van de Provinciale Landschappen (Utrechts Landschap, Geldersch Landschap (GLK) en Brabants Landschap) geven (actuele) informatie over de wandelmogelijkheden in het rivierengebied van Nederrijn, Waal, Merwede en Maas.
De websites van de Nationale Parken (NP de Biesbosch en NP Utrechtse Heuvelrug) en van de Provinciale Landschappen (Utrechts Landschap, Geldersch Landschap (GLK) en Brabants Landschap) geven (actuele) informatie over de wandelmogelijkheden in het rivierengebied van Nederrijn, Waal, Merwede en Maas.
Informatie foto's
*Bovenste twee kleine foto's
De foto links geeft een beeld van de uiterwaarden in de omgeving van de Zuiderplas bij Arnhem ( KNP 87) op 28 juni 2024. De foto rechts is genomen vanaf het fietspad langs de verkeersweg van Werkendam naar de veerpont Kop van het Land in de Brabants Biesbosch (21 juli 2024). Te zien zijn onder meer Brandganzen, Waterbuffels, Schotse Hooglanders en een veld met Kattestaart verder weg.
*De twee foto's Uiterwaarden bij Randwijk aan de Nederrijn
Beide foto's zijn genomen vanaf de toegangsweg naar het Lexkesveer (KNP 95). De bovenste foto tijdens hogere waterstanden op 9 juni 2024. De tweede foto is op 28 juni genomen. Hetzelfde uiterwaardengebied is tijdens normale waterstanden voor de tijd van het jaar inmiddels weer 'droog' komen te staan.
*De vier foto's zijn van de uiterwaarden bij Gameren aan de Waal (bij KNP 07).
Het natuurgebied heeft meerdere meestromende watergeulen. Op de twee bovenste twee foto's is de meestromende watergeul aan de kant van de dijk tijdens hogere waterstanden te zien op 7 juni 2024. Het gebied staat grotendeels onder water. Een maand later op 8 juli, zijn de omstandigheden tijdens gemiddelde waterstanden geheel veranderd. Zie hiervoor de twee foto's drie en vier van hetzelfde gebied. Het gebied is goed te zien vanaf het fietspad over de dijk. Het is toegankelijk voor wandelingen.
*De drie foto's zijn van het uiterwaardengebied langs de Waal tussen Rossum en Heerewaarden.
De foto's zijn genomen vanaf het fietspad over de dijk langs het gebied. De eerste twee foto zijn genomen tijdens hogere waterstanden op 7 juni 2024, De uiterwaarden zijn volgelopen. Het rivierwater staat tegen de voet van de dijk. Op 8 juli staan de uiterwaarden weer 'droog', zoals op derde foto is te zien.
*De twee laatste foto's. Ze zijn totaal verschillend qua omgeving. De eerste foto is genomen van het fietspad langs het Steurgat in de Brabantse Biesbosch. Het vergezicht is over de Ruigt op deze foto. Het fietspad loopt over de dijk tussen Werkendam en Hank en geeft prachtige vergezichten over onder meer de Noordwaard.
De tweede foto geeft een beeld van Nijmegen aan de Waal. Op de voorgrond bevindt zich een recreatiestrand aan de Spiegel Waal. Het recreatiestrand staat echter onder water tijdens de hogere waterstanden op 9 juni 2024.
_____© hn - 28 juli 2024 _____
Luchtkwaliteit is en blijft belangrijk bij (sportieve) recreatie in de buitenlucht
De luchtkwaliteit laat nogal eens te wensen over in Nederland. Daarbij kan per regio de kwaliteit verschillen. In het algemeen zijn er een aantal dagen per maand dat het kwaliteitsniveau van de lucht onvoldoende is, beter of veel beter zou moeten zijn. In de zomermaanden treden deze omstandigheden bij hoge temperaraturen en weinig wind eerder op dan in de winterperiode. Smogvorming is een bekend verschijnsel. Deze kan ernstige vormen aannemen. Je kan je echter in de buitenlucht met veel smog bevinden, zonder er direct erg in te hebben.
Voor mensen met luchtwegklachten en ademhalingsproblemen geeft een onvoldoende luchtkwaliteit niet zelden hinderlijke gevolgen en beperkingen tijdens een fietstocht of wandeltocht. Het is zeker voor hen verstandig om bij de voorbereiding van een tocht rekening te houden met de verwachte luchtkwaliteit.
Bij een te verwachte slechte of zeer slechte luchtkwaliteit kan het bijvoorbeeld verstandig zijn een tocht uit te stellen of in te korten. De tocht vroeg op de dag beginnen en rond het middaguur beëindigen is een andere mogelijkheid. In het algemeen is de luchtkwaliteit - in het bijzonder de smogvorming - veelal vroeg op de dag minder dan later op de dag. Daarbij zijn tijdens warme, zomerse dagen de temperaturen in de ochtend veelal gunstiger.
Een bruikbaar hulpmiddel voor een goede inschatting van de luchtkwaliteit en de mogelijke problemen die dit kan geven, is de NOS Teletekstpagina 711. Deze webpagina geeft op vier subpagina’s een indicatie voor de actuele luchtkwaliteit op de dag en de verwachte luchtkwaliteit van de volgende dag.
_____© hn - 24 juni 2024 _____
Nogmaals hogere waterstanden eerste week juni 2024
Vooral door de vele neerslag in Zuid-Duitsland komen de waterstanden in Rijn, Waal, Nederrijn en IJssel de komende dagen aanzienlijk hoger te staan. De afgelopen dagen zijn de waterstanden al flink gestegen naar 1150cm +NAP bij Lobith op dinsdagmorgen. Ze zullen nog verder stijgen.
De Maas heeft een ‘Normale afvoer’ die wel aanzienlijk is en voor stroming zorgt.
Volgens de voorspellingen zal het waterpeil bij Lobith verder stijgen naar enkele decimeters boven de 1300cm op vrijdag 7juni. Na vrijdag zal naar alle waarschijnlijkheid een aantal dagen een daling van de waterstanden optreden.
Voor de wat langere termijn zijn de voorspellingen nog enigszins onzeker. Na een aantal dagen met drogere omstandigheden in het stroomgebied van de Rijn bestaat de kans dat er weer stevige buien kunnen ontstaan in Zuid-Duitsland en de Alpenlanden.
Bij wandelen/fietsen, maar in feite bij alle activiteiten in de uiterwaarden is en blijft het de komende weken goed opletten. De verwachte waterstanden zijn aan het einde van de week hoger als ruim twee weken geleden. Laat je niet verrassen door een teveel aan rivierwater.
Zie voor actuele informatie over de waterstanden NOS Teletekst p720; op veelal de laatste subpagina staan de verwachte waterstanden bij Lobith voor de komende vier dagen. Bij extra aandacht vragende omstandigheden staat op NOS Teletekst p724 meer informatie over het stroomgebied van de Rijn en/of het stroomgebied van de Maas.
Op de webpagina van Rijkswaterstaat is onder meer veel informatie over de actuele situatie van de rivieren bij en groot aantal plaatsen in Nederland te vinden. Veel van de informatie is met behulp van een waterkaart van Nederland te raadplegen.
_____© hn - 4 juni 2024 _____
Pas op voor teveel water en de buien
De komende dagen blijft het oppassen voor teveel water. Het kan gaan om teveel water op plaatsen waar en op momenten dat je het niet verwacht.
De weersomstandigheden geven ook de komende dagen een grote kans op plotselinge en plaatselijk soms zeer pittige buien met veel neerslag in korte tijd. De buien kunnen bovendien gepaard gaan met hagel en met onweer.
Bij activiteiten in de buitenlucht is het in het algemeen goed opletten. Op de weersomstandigheden zelf, maar eveneens op de gevolgen. De waterafvoer kan dergelijke hoeveelheden soms niet aan. Dit heeft te maken met de meer natuurlijke waterafvoer en/of de waterafvoer via rioleringen en andere afwateringstelsels.
De komende dagen blijft het oppassen voor teveel water. Het kan gaan om teveel water op plaatsen waar en op momenten dat je het niet verwacht.
De weersomstandigheden geven ook de komende dagen een grote kans op plotselinge en plaatselijk soms zeer pittige buien met veel neerslag in korte tijd. De buien kunnen bovendien gepaard gaan met hagel en met onweer.
Bij activiteiten in de buitenlucht is het in het algemeen goed opletten. Op de weersomstandigheden zelf, maar eveneens op de gevolgen. De waterafvoer kan dergelijke hoeveelheden soms niet aan. Dit heeft te maken met de meer natuurlijke waterafvoer en/of de waterafvoer via rioleringen en andere afwateringstelsels.
Waterstanden in rivieren snel hoger
In de grote rivieren zijn de waterstanden de afgelopen dagen snel hoger komen te staan. In de omringende landen, maar ook in Zwitserland, Luxemburg en Frankrijk. Met als gevolg waterstanden die daar (in heuvelachtig terrein) binnen 24 uur met meerdere meters stegen.
Bij Lobith waar de Rijn Nederland binnenkomt is de waterstand binnen enkele dagen van nog geen 10 meter boven NAP gestegen naar ruim boven de 12 meter boven NAP. De waterafvoer is verdubbeld naar boven de 5000m3 per seconde.
Hierbij gaat het officieel om een ‘licht verhoogde waterstand’. Dit is niet bijzonder en niet alarmerend. Alsook de stijging die de komende dagen wordt verwacht. De hoogste stand wordt morgen verwacht - woensdag 22 mei. Op Teletekst pagina 720 staat de verwachte waterhoogte van 1270cm voor 06:00 uur in de morgen van 22 mei aangegeven. Om vervolgens volgens de voorspellingen in de dagen daarna weer te dalen.
Uiterwaarden lopen op veel plaatsen vol -
Goed opletten, voorkom verrast te worden
De waterstanden in de grote rivieren van Nederland hebben of krijgen een dusdanig hoog peil dat de uiterwaarden al deels ondergelopen zijn of binnenkort (verder) gaan vollopen. Dit kan op sommige plaatsen vrij snel gebeuren.
De voorspellingen voor de Rijn bij Lobith hebben stroomafwaarts in de Waal, Nederrijn en de IJssel een vertraging van uren die samenhangt met de afstand en de stroomsnelheid/waterafvoer van de rivier.
Bij wandelen/fietsen, maar in feite bij alle activiteiten in de uiterwaarden is en blijft het goed opletten. Laat je niet verrassen door een teveel aan rivierwater.
Voor de Maas is volgens de berichten nog geen sprake van verhoogde waterstanden in Nederland. Deze worden op het ogenblik nog niet verwacht. Mogelijk vallen de voorspellingen binnenkort toch enigszins anders uit. Bovendien gaat het bij de gegevens voornamelijk om de Maas als hoofdwaterafvoer. Beken en riviertjes die in de Maas uitmonden kunnen mogelijk wel te maken krijgen met een verhoogde waterafvoer samenhangend met stevige buien.
Samenvattend
Het kan om regionaal en plaatselijk veel neerslag (in korte tijd) gaan.
Bovendien kunnen buien vergezeld worden van hagel en onweer.
De waterstanden in de grote rivieren zijn wel verhoogd, maar hebben geen alarmerend niveau. De meeste uiterwaarden lopen wel voor een belangrijk deel vol.
Het is zeker de komende dagen bij buitenactiviteiten in feite overal en voortdurend opletten. Op de (verwachte) weersomstandigheden en op de waterstanden.
In de grote rivieren zijn de waterstanden de afgelopen dagen snel hoger komen te staan. In de omringende landen, maar ook in Zwitserland, Luxemburg en Frankrijk. Met als gevolg waterstanden die daar (in heuvelachtig terrein) binnen 24 uur met meerdere meters stegen.
Bij Lobith waar de Rijn Nederland binnenkomt is de waterstand binnen enkele dagen van nog geen 10 meter boven NAP gestegen naar ruim boven de 12 meter boven NAP. De waterafvoer is verdubbeld naar boven de 5000m3 per seconde.
Hierbij gaat het officieel om een ‘licht verhoogde waterstand’. Dit is niet bijzonder en niet alarmerend. Alsook de stijging die de komende dagen wordt verwacht. De hoogste stand wordt morgen verwacht - woensdag 22 mei. Op Teletekst pagina 720 staat de verwachte waterhoogte van 1270cm voor 06:00 uur in de morgen van 22 mei aangegeven. Om vervolgens volgens de voorspellingen in de dagen daarna weer te dalen.
Uiterwaarden lopen op veel plaatsen vol -
Goed opletten, voorkom verrast te worden
De waterstanden in de grote rivieren van Nederland hebben of krijgen een dusdanig hoog peil dat de uiterwaarden al deels ondergelopen zijn of binnenkort (verder) gaan vollopen. Dit kan op sommige plaatsen vrij snel gebeuren.
De voorspellingen voor de Rijn bij Lobith hebben stroomafwaarts in de Waal, Nederrijn en de IJssel een vertraging van uren die samenhangt met de afstand en de stroomsnelheid/waterafvoer van de rivier.
Bij wandelen/fietsen, maar in feite bij alle activiteiten in de uiterwaarden is en blijft het goed opletten. Laat je niet verrassen door een teveel aan rivierwater.
Voor de Maas is volgens de berichten nog geen sprake van verhoogde waterstanden in Nederland. Deze worden op het ogenblik nog niet verwacht. Mogelijk vallen de voorspellingen binnenkort toch enigszins anders uit. Bovendien gaat het bij de gegevens voornamelijk om de Maas als hoofdwaterafvoer. Beken en riviertjes die in de Maas uitmonden kunnen mogelijk wel te maken krijgen met een verhoogde waterafvoer samenhangend met stevige buien.
Samenvattend
Het kan om regionaal en plaatselijk veel neerslag (in korte tijd) gaan.
Bovendien kunnen buien vergezeld worden van hagel en onweer.
De waterstanden in de grote rivieren zijn wel verhoogd, maar hebben geen alarmerend niveau. De meeste uiterwaarden lopen wel voor een belangrijk deel vol.
Het is zeker de komende dagen bij buitenactiviteiten in feite overal en voortdurend opletten. Op de (verwachte) weersomstandigheden en op de waterstanden.
_____© hn - 21 mei 2024 _____
Dijk tussen Gorinchem en Waardenburg grotendeels afgesloten voor verkeer
De rivierdijk langs de Boven Merwede en de Waal wordt versterkt. De werkzaamheden duren een aantal jaren (2021-2026). Zoals op bovenstaande foto te zien is, zijn de werkzaamheden in volle gang. De einddatum die vermeld staat is 28 juni 2024. Dit geldt voor een gedeelte van de dijk.
In het algemeen geeft de doorgang over de dijk naar Vuren, Herwijnen en Haaften nog allerlei belemmeringen. Op onderstaande foto zijn bijvoorbeeld een deel van de werkzaamheden bij Haaften weergegeven. Fietsers die naar Zaltbommel willen fietsen is het raadzaam voorlopig een andere fietsroute te kiezen. Langs de provinciale weg is een goede mogelijkheid. Gedeeltelijk langs de Linge is een andere mogelijkheid.
De veerpont Herwijnen-Brakel blijft wel goed bereikbaar. Dit kan belangrijk zijn voor fietsers richting Slot Loevestein.
Op deze website staan enkele alternatieve fietsroutes aangegeven. Zie hiervoor de subpagina van Actueel 2022 en Actueel 2023. Hiervoor kunnen de twee onderstaande links gebruikt worden.
Sta je voor het hek dat de dijk in Gorinchem richting Vuren, Herwijnen, Haaften en Zaltbommel afsluit, neem dan de volgende alternatieve route. Fiets naar beneden richting het stadscentrum van Gorinchem en sla na ruim 100m RA en fiets de Vissersdijk op. Na ongeveer 300m buigt de straat naar links. Honderd meter verder bij het kruispunt voor de brug sla je RA. Volg de dijk over enkele honderden meters. Volg even verderop (voorbij de Oostgracht aan je rechterhand) de weg naar beneden. Volg de eerste bocht naar rechts.
Zie voor het vervolg van de alternatieve fietsroute richting Zaltbommel de routebeschrijvingen die gegeven worden via de twee bovenstaande links.
Informatie bij bovenstaande twee recente foto's: Op de eerste foto een beeld van de werkzaamheden bij Haaften. Op de tweede foto is te zien dat het fietspad op de dijk bij Waardenburg richting de brug over de Waal naar Zaltbommel goed te gebruiken is. Dit is het laatste gedeelte van de alternatieve fietsroute langs de provinciale weg.
_____© hn - 26 april 2024 _____
Hoge waterstanden grote rivieren eind 2023 en begin 2024
Korte terugblik en vooruitblikPas Op met ‘schaatsijs’!!
De hoogste waterstanden voor het stroomgebied van de Rijn waren in Nederland rond 28 december. Met een hoogste stand van 1452cm boven NAP en een afvoer van 7.500 m3/s bij Lobith. De uiterwaarden waren inmiddels al volgestroomd en het rivierwater stond tegen het talud van de dijken.
Het waren hoge waterstanden die ontstonden door de vele en langdurige neerslag stroomopwaarts over de grens alsook in Nederland. Een belangrijke rol speelde de opstuwende werking van de sterke en stormachtige wind langs de kust, in de kustprovincies, alsook op het IJsselmeer.
Aan de hoge waterstanden en aan de problemen die ontstonden, besteden de landelijke, regionale en plaatselijke media veelvuldig aandacht. Allerlei facetten worden belicht. Naast de actuele situatie worden allerlei onderwerpen in een kort of lang tijdsperspectief geplaatst.
Langs de Maas bleven de problemen eind 2023 beperkt. Langs de IJssel waren er kritische momenten bij onder meer Deventer. Samen met de grote waterafvoer van de Oude IJssel, de Berkel en het Twentekanaal op de rivier, kreeg de IJssel een zeer hoge waterafvoer en extra hoge waterstanden.
De Overijsselse Vecht was van een riviertje gegroeid tot een rivier om rekening mee te houden. De rivierwaterafvoer van circa 140 m3/s tijdens de hoogwaterpieken stroomde boven Zwolle weliswaar niet in de IJssel, maar verderop wel in het IJsselmeer.
Op het IJsselmeer ontstonden problemen met de waterafvoer. Vooral doordat de aanvoer van al het rivierwater ook voor het uitgestrekte meer zeer groot was. Het afvoeren van het overtollige water via de spuisluizen in de Afsluitdijk bleek onvoldoende mogelijk te zijn. Oorzaak de hoge waterstanden op de Waddenzee. Op de Waddenzee was de opstuwende werking door de wind aan de kust groot.
Enkele dagen later ontstonden tevens problemen met hoge waterstanden in het Markermeergebied. Vanuit het Markermeer wordt onder normale omstandigheden het meer en deel van het overtollige water naar het IJsselmeer geloosd. Dit was een aantal dagen niet, of onvoldoende mogelijk.
De hoge waterstanden zoals tijdens deze periode komen in Nederland in het stroomgebied van de Rijn niet zo vaak voor. Vergelijkbare waterstanden waren er in januari en februari van 2018. Toen zonder de opstuwende werking van de wind aan de kust en met zonnige dagen en zonder veel neerslag in Nederland zelf.
Zie voor een aantal fotoseries met de hoge waterstanden de fotoalbums op deze website. Een fotoserie van de situatie op 28-12-23 is de eerste serie. Enkele bijzondere omstandigheden in voorgaande jaren zijn eveneens in een afzonderlijke fotoserie weergegeven. Kijk voor aanvullende informatie bij een fotoserie op de website op de desbetreffende webpagina Actueel . . . . van dat jaar.
> Fotoalbums
Inmiddels stroomt veel maaswater richting het Haringvliet en verder naar zee. Enkele kletsnatte dagen in Noord-Frankrijk, België en Nederland zorgden vrij snel voor enkele kortstondige pieken in de waterafvoer tijdens de eerste week van januari 2024. De waterafvoer is aanzienlijk hoger dan ruim een week eerder. De waterstanden in Nederland zijn in het algemeen echter niet als alarmerend gezien. De uren met de hoogste watervoeren in de omgeving Maastricht liggen al enkele dagen terug. Aandacht was er voor een kapotte wateroverloop naar de Grensmaas. In combinatie met een kapotte brug door een losgeslagen woonboot die ook niet heel bleef. De gevolgen van de hoge waterafvoer en de hoge waterstanden vallen in het algemeen waarschijnlijk mee.
Na een aanzienlijke afname van de waterafvoer van de Rijn in de afgelopen dagen is er in het eerste weekend van januari nogmaals een kortdurende hoge waterstand bij Lobith. De piek is daar inmiddels al gepasseerd op zondag 7 januari met een stand van 1437cm +NAP en een waterafvoer van circa 7.250 m3/s.
De grote hoeveelheden rivierwater zijn vooral afkomstig uit Duitsland en Noordoost Frankrijk alsook Luxemburg. Enkele voorbeelden. Op 3 januari was er een stijging van meer dan drie meter in een etmaal op enkele plaatsen langs de Moezel. De Main gaf dezelfde dag eveneens aanzienlijke waterstijgingen aan.
Het vele rivierwater met onder meer het overtollige rivierwater uit zowel de Moezel als de Main wordt in de eerste en tweede week van januari via Lobith door Nederland naar zee afgevoerd.
De hoge waterniveaus bij Lobith komen een aantal centimeters lager uit in vergelijking met die van eind 2023. Het rivierwater zal de komende dagen vrij snel zakken. Vanuit Zwitserland wordt veel minder rivierwater aangevoerd. Het is daar al een aantal dagen grotendeels droog en vrij zonnig weer met lagere temperaturen in de hoger gelegen gebieden.
Tweede week van januari minder natte weersomstandigheden
Zowel voor de stroomgebieden van de Maas als van de Rijn spelen de koudere en minder natte weersomstandigheden de komende dagen een doorslaggevende rol. Temperaturen onder het vriespunt houden snel en veel water ‘vast’. De aanvoer vermindert. Daarnaast ontbreken hoge waterstanden aan de kusten door stormachtig weer richting land. De grote hoeveelheden rivierwater kunnen gemakkelijker afgevoerd worden en in zee stromen.
Veel stuwen in de Nederrijn, Lek en Maas zullen voorlopig nog wel geopend blijven. Problemen rond het IJsselmeer en Markermeer worden snel minder omdat de spuisluizen aan beide zijden van de Afsluitdijk veel overtollig water kunnen afvoeren. De afvoer van overtollig water uit Friesland en Groningen is sterk verbetert doordat de capaciteit van de spuisluizen voor het water vanuit het Lauwersmeer beter benut kunnen worden.
Achter de waterkeringen en de sluizen in Nederland zal de komende dagen nog veel overtollig water afgevoerd moeten worden. Dit gebeurd grotendeels met kleine en grote gemalen en spuisluizen. Uiteindelijk komt het teveel aan water in zee terecht.
Pas Op met ‘schaatsijs’!!
Ondergelopen uiterwaarden, goed gevulde kleine rivieren, kanalen, vaarten en brede sloten. Meer dan voldoende water overal. Plus temperaturen die de komende dagen bij oostelijke windrichtingen onder het vriespunt komen te liggen. Een aantal dagen met lichte tot matige vorst in de nachten en temperaturen die overdag niet of weinig boven het nulpunt komen. Het ziet eruit als een ideale combinatie voor schaatsijs. Maar waar? En wanneer zou het kunnen? En zijn de omstandigheden wel zo ideaal?
Op veel plaatsen zal voorlopig nog niet geschaatst kunnen. Het natuurijs zal op veel plaatsen ronduit onbetrouwbaar zijn. Onder meer de volgende factoren spelen hierbij een rol:
* De grote hoeveelheden water hadden voor de koudere periode nog temperaturen van meerdere graden boven nul. Evenals de natte grond onder het oppervlaktewater. Water en grond zijn niet in een korte tijd van een dag of enkele dagen afgekoeld tot temperaturen in de buurt van het vriespunt.
* De grote hoeveelheden water, het wegmalen en dergelijke zorgen er voor dat het water in sloten, vaarten, kanalen en riviertjes voorlopig in beweging blijft. Koudere hoeveelheden mengen zich met warmere. Het water aan de oppervlakte bevriest minder snel en gemakkelijk tot betrouwbaar schaatsijs.
* De waterstanden in de rivieren en de vele neerslag op de hogere zandgronden zorgen op grote schaal voor kwelwater. Dit water zakt naar beneden en wordt elders omhoog gedrukt, naar het grondoppervlak. Veelal naar de nattere gedeelten zoals plassen en meren. In riviergebieden wordt dit water tijdens natte periode weggemalen met het andere overtollige water achter de dijken; via sloten, weteringen, vaarten, kanalen en riviertjes en dergelijke. Actieve kwelwaterstromen zijn ongunstig voor de vorming van natuurijs.
Belangrijke kenmerken van goed natuurlijk schaatsijs zijn:
* voldoende dikte en sterkte
* natuurijs moet bij voorkeur ‘drijven’ op het water dat op eenzelfde waterpeil blijft. Het wordt niet dikker aan de bovenkant, maar door het aanvriezen van het water aan de onderkant van het ijs. Het natuurijs ‘drijft’ hierop, als het goed is.
De komende dagen worden dalende waterstanden verwacht. In rivieren, maar ook in kanalen, vaarten alsook in hele polders. Gedeeltelijk is dit een natuurlijk verlopend proces. In Nederland wordt daarbij veel van het oppervlakte water op allerlei manieren actief beheerd. Maatregelen die genomen worden zullen vooral gericht zijn op het gecontroleerd wegwerken van het teveel aan water; van oppervlaktewater en grondwater. En dat zal ook de komende dagen zo zijn. Zelfs op ondergelopen land zal op veel plaatsen het hoogstaande grondwater verlaagd worden door het wegmalen van overtollig water. Bij een met water verzadigde bodem gaat het water voor een belangrijk deel langzaam iets dieper de grond in. Na de zeer natte periode vloeit het vervolgens naar de bovenste lagen van het langzaam dalende grondwater. Het overtollige water op gedraineerde landbouwgronden wordt voor een belangrijk deel via de sloten verminderd.
De gevolgen zijn dat vrijwel al het oppervlaktewater in Nederland de komende tijd stroomt, in beweging is. En veelal niet stilstaat. Kortom gunstige omstandigheden voor ijsvorming ontbreken.
Op de ondergelopen uiterwaarden kan zich wel een ijslaagje vormen, maar of dit ijs nog steeds ‘drijft’ op het rivierwater in de uiterwaarden is de vraag. Waarschijnlijk is het water onder het natuurijs, gezakt of gedeeltelijk verdwenen. Het ijs groeit daarbij ook niet aan en wordt niet sterker. Ondergelopen uiterwaarden langs rivieren zijn op de meeste plaatsen gebieden waar het rivierwater bij lagere waterstanden in rivieren weer snel ‘verdwijnt’. Het stroomt via de oppervlakte richting rivier en/of zakt in zandige gedeelten naar beneden.
Let heel goed op of het ijs op de uiterwaarden wel betrouwbaar schaatsijs is. Veelal zal dat niet zo zijn. Bij twijfel niet doen!!
Hetzelfde geldt in feite voor het ijs op meren en plassen alsook kanalen, vaarten en riviertjes. Is het wel betrouwbaar schaatsijs?!
Denk aan je eigen veiligheid en aan de veiligheid van anderen!!
Voorlopig is in januari de keuze voor schaatsen op bestaande en geopende (officiële) schaatsbanen en schaatsbaantjes hoogstwaarschijnlijk de beste keuze.
Op een aantal schaatsbanen wordt gebruikt gemaakt van water dat bij vriezend weer laagje voor laagje op een harde ondergrond wordt gebracht. Met deze methode kan heel snel een mooie ijslaag ontstaan.
Ze zouden over enkele dagen best eens geschikt kunnen zijn voor schaatstochten op natuurijs.
Informatie bij de foto's
Bovenste foto: Ondergelopen uiterwaarden omgeving Loevestein vanaf de kant van de Maasdijk gezien (28-12-2023)
Tweede foto: Ondergelopen natuur- en uiterwaardengebied de Avelingen langs de Boven Merwede (07-01-2024)
De groep van vier foto's hier boven:
Bovenste twee foto's: linker foto; uiterwaarden langs Lek in de omgeving van Beusichem - rechter foto uiterwaarden langs Lek in de omgeving van Ravenswaaij met watervogels op zomerdijkje dat nog boven het rivierwater uitsteekt (beide foto's 17-12-2023)
Derde foto: uiterwaarden bij Nieuwaal aan de Waal met een gedeeltelijk onder water staande uiterwaarde
(28-11-2023)
Onderste foto: Nieuw Merwedepad dat de afgelopen weken meerdere keren als overlaat voor rivierwater van de Nieuwe Merwede naar de Noordwaard in de Brabantse Biesbosch diende (26-12-2024)
_____© hn - 9 januari 2023 _____